Kojim teritorijama je vladao kralj Milutin?

Šta piše na pregradi oltara crkve u Bariju o kralju Milutinu? Na kojim teritorijama je vladao? Koju titulu je nosio?

Mislim da je svima poznato da je kralj Milutin darovao crkvu u Bariju (Italija) gde se nalaze mošti svetog Nikole, njegovog porodičnog sveca. Napravio je oltar, kandila, polijelej (luster) i ikonu sve u srebru.

Nažalost taj ogromni srebrni oltar je i u 15. veku je rastavljen i pretopljen za finansiranje ratova i danas ne znamo kako je izgledao.

Kralj Ferante I Aragonski (Ferdinando I d’Aragona), vladar Napulja (1458–1494), je 1481. godine započeo topljenje srebra sa vrednih relikvijara i darova u Bazilici Svetog Nikole. To je urađeno kako bi se platile najamničke trupe, jer je kralj vodio skupe ratove, plemići i neki biskupi su takođe učestvovali u ovom skrnavljenju — koristeći darove iz crkve u lične i političke svrhe.

Hroničari iz Barija su zabeležili da su oni koji su učestvovali u ovom svetogrđu, kao i njihove porodice, kasnije naišli na nesreće i propast. Narod je verovao da je to kazna Svetog Nikole, čije je svetilište oskrnavljeno.

To uništavanje oltara crkava će se nastaviti širom Evrope. Lokalni plemići i biskupi su čerupali svoje crkvene svetinje kad bi im zatrebalo ili u ratovima. Kasnije je katolička crkva svuda iz crkava uklonila oltare i danas se katoličke crkve prepoznaju lako jer nemaju oltare i freske.

Sačuvana je jedna lepa ikona sv. Nikole koju je darovao Milutinov sin, Stefan Dečanski. Na ikoni su on, supruga kraljica Teodora i sin Dušan budući car.

Južna Italija je vekovima bila deo vizantijskog bloka. Crkva u Bariju je sigurno do 1071. bila pravoslavna, a možda i kasnije. U vreme kralja Milutina crkva je katolička ali to ne sprečava našeg kralja da daruje crkvu i tako širi uticaj pravoslavne crkve.

Nije sačuvan oltar ali je sačuvan prepis šta je tačno pisalo na oltaru pre nego što je uništen. Latini postavljaju ploču na latinskom koja kaže:

Najstariji prepis je iz 1601. godine u knjizi Kraljevstvo slovena koje je napisao Mavro Orbini, strana 255.

Ovaj prepis se nalazi u nekoliko srednjevekovnih italijanskih knjiga tako da nije sporna njegova autentičnost.

Prepis je objavio šibenčanin Tomko Mrnavić u Rimu 1630. godine u svojoj kolekciji svetaca ilirske kraljevske krvi. Tekst je u 14. delu životopisa sv. Save str. 295.

Na tabli piše:

”U godini Gospodnjoj 1319, u mesecu junu, u drugog indikta, Uroš, kralj Raške i Duklje, Albanije, Bugarske i celog primorja od Jadranskog mora pa do velike reke Dunav, učini da se napravi ovo delo srebrnog oltara, velika srebrna ikona, srebrnog kandila i velikog kandelabra, u čast Boga i blaženog Nikole.

To je uradio njegov naslednik u prisustvu iz Kotora, sina Desislava, vernog i veštog, koji je od strane navedenog kralja bio postavljen nad tim delom.

I mi, Rugerije iz Inulje, glavni majstor, i Robert iz Barula, majstor u svim navedenim delima, započeli smo rad u navedenom mesecu junu, i kroz ceo mesec mart naredne godine, uz pomoć Hrista, verno smo ga dovršili.”

Teritorija

U natpisu se pominju teritorije nad kojima vlada Milutin i one su znatno veće od onoga što se danas uči u knjigama. Vidimo da treba dodati Albaniju i Bugarsku, takođe pitanje je koliki deo Bosne i Hrvatske jer se na tabli kaže sve od Primorja do Dunava.

Evo mape teritorija nad kojima je vladao Milutin na osnovu natpisa, prostiranja crkvi i poznatih granica teritorija toga doba.

Bugarska u ono vreme se pružala daleko u Rumuniju i obuhvatala kontrolu ušća Dunava u Crno More. Tu za referencu treba uzeti teritorije koje je držao Đorđe I Terter . Ako sumnjate da je kralj Milutin vladao Bugarskom imajte u vidu da su njegove mošti i danas u Sofiji i da je jako poštovan. Inače arheolozi su pronalazili srpske novčiće iz doba Milutina i Dušana na tim prostorima.

U Hrvatskoj kao minimalne reference za zapadne granice možemo uzeti najstarije pravoslavne manastire Krku, Dragović i Krupu. Međutim, čini se da je kralj Milutin držao celu Dalmaciju do Rijeke jer je su zabeležene teritorije Mladena II Šubića koji je poražen u bici i zarobljen, na kraju je potpisao mir sa kraljem Milutinom kod Makarske. Dakle Šubić je bio njegov vazal, pa njegove teritorije možemo uzeti kao referencu zapadnih strana.

Što se tiče granica u Albaniji poznate su neke njegove crkve od kojih je ona u Beratu najjužnija. Verovatno se granica pružala gde je i danas južna granica Albanije.

Što se tiče Makedonije on je tu teritoriju dobio u miraz ženidbom sa Simonidom, a poznato je da je držao Halkidiki jedno vreme i podigao sadašnju crkvu u Hilandaru tako da je vrlo moguće da mu je granica ka Grčkoj još južnije.

Verovatniji domet vladavine kralja Milutina

Poznato je da je Kotor bio glavna luka Nemanjića, čak jedno vreme glavni grad Stefana Nemanje mada o tome istoričari manje vole da pričaju. U doba Jugoslavije, a i danas po inerciji ne potencira se ta priča. Kotor je grad gde se projektuje hrvatska meka sila, uključujući pitanje Prevlake i promovišu se maškare.

Evo kako izgleda mapa teritorija naših naučnika i šta naša deca uče u udžbenicima. Na mapi su praktično samo centralne teritorije. Mora se razumeti da se radi o srednjem veku i da granice nisu izolovane kao danas. Na drumovima su postojale carine i to je sve. Međutim, prave granice nečije teritorije se ogledaju u pružanju crkve. Crkva je tada bila civilna institucija i sudstva a na gore pomenutim teritorijama je vladala pravoslavna crkva koju je postavio sv. Sava. U srednjem veku su se često dešavale pobune velikaša i prelasci na drugu stranu ali to se ne može uzimati kao razlog da se karta ovako iskasapi kako su to uradili naši istoričari.

Sva sreća pa je natpis iz crkve u Bariju sačuvan. Da sam uzeo kao izvor natpise u našim crkvenim knjigama to bi odmah bilo diskvalifikovano. Strani izvori se više uvažavaju.

Titula

Trebalo bi dobro proučiti doba Milutina jer bez njega ne bi bilo ni cara Dušana. Pomenuću samo da se za Milutina na par mesta kaže da je car i to ni više ni manje nego car makedonski. Ovo se ne odnosi na današlju Makedoniju već je aluzija na Aleksandra Makedonskog i na Makedoniju kao oblast sa kojem su poreklom Paleolozi jer i oni su makedonska dinastija. Milutin je veći deo oblasti Makedonije dobio kao miraz.

Knjiga koja se nalazi u Narodnoj biblioteci iz 1299. godine, nisam još ušao u trag koja…? U njoj se kralj Milutin naziva carem.

Na fresci nastaloj između 1310. i 1313. godine, Milutin je prikazan sa natpisom:​

„U Hristu Bogu blagoverni, samodržac i od svetog roda, i pobožni Stevan Uroš, kralj svih srpskih zemalja i Primorja, praunuk Svetog Simeona Nemanje, unuk prvovenčanog kralja Stevana, zet velikog grčkog cara gospodina Andronika i ktitor ovog svetog mesta.“

Taj naziv ”samodržac” je upravo ono što su grčki carevi koristili u svojim titulama. Tako da ni pominjanje titule ”car”, ni pominjanje reči ”makedonski” ne treba nikoga da čudi.

Tema Milutinove titule je preširoka i ne želim da produbljujem za ovaj tekst, ipak treba reći da nije car Dušan jedini imao carske ambicije, već je to pre njega imao njegov deda Milutin, a pre njega je i Stefan Nemanja dobio ”carsko obeležje” koje treba da bude dublje razjašnjeno. Takođe, treba imati u vidu da ako Milutin držao sve ove teritorije onda to objašnjava zašto car Dušan nije osvajao svoje teritorije jer su one već bile pod vlašću njegovog dede.

Eto jedne beleške iz istorije za razmišljanje.

*** Neko je pomenuo kako je taj trougao masonski znak, ne padajte u zamku to je čest simbol u pravoslavnom i vizantijskom pisanju. ”Odeos” – Bog ili ”otheos”, ”teos” i slično, a trougao je simbolika Trojstva.

*** Na početku teksta slika – Kralj Milutin, freska iz crkve Svetog Ahilija u Arilju, 1296. godina