Sicilijanski baron plaćenik u vojisci kralja Milutina

Naš čuveni istoričar Radovan Damjanović je objavio roman iz 14. veka preveden na moderni srbski. Roman govori o italijanskom najamniku koji radi u službi kralja Milutina. Koga interesuje evo linka za poručivanje.

Zainteresovao sam se oko istorijske pozadine ovog romana.

Srećni Sicilijanac – roman

Bosone da Gubbio, savremenik i prijatelj Dantea Aligjerija, napisao je 1311. viteški roman L’Avventuroso Ciciliano („Srećni Sicilijanac“), objavljen tek 1832. u Firenci (uredio G. F. Nott).

Jedan od junaka, Ulivo de Fontana, odlazi na dvor „kralja Raške“ (tj. Srbije). U romanu se izričito pominje da je Ulivo stupio u službu srpskog kralja („istette al servigio del Re di Rascia“) i tamo izveo „plemenita i znamenita čuda od oružja“ – izuzetna viteška dela.

Ovaj „kralj Raške“ nesumnjivo predstavlja kralja Uroša II Milutina (Stefan Uroš II), vladajućeg srpskog kralja toga doba. Bosoneov roman meša fikciju sa stvarnim ličnostima i događajima – Ulivove podvige u Srbiji prikazuje kao deo širih istorijskih zbivanja posle 1282. godine. Tako Avventuroso Ciciliano pruža dragocen uvid kako su u Italiji znali za strane vitezove u službi srpskih Nemanjića.

Ulivo de Fontana je književni lik, ali očito inspirisan realnim pustolovima iz Italije koji su tražili slavu na dvorovima Istočne Evrope. Jedan takav bio je Francesco de Salomone iz Treviza, za koga postoje istorijski zapisi da je služio srpskom kralju Urošu Milutinu – upravo on se dovodi u vezu sa nadimkom “Avventuroso Ciciliano” (avanturistički Sicilijanac) i likom Uliva u romanu.

Na internet arhivi možete pronaći ceo roman na italijanskom.

Memorabilija Treviza iz 1616.

Trevizo, rodni grad Francesca de Salomonea, sačuvao je uspomenu na ovog viteza.

Bartholomaeus (Bartolomeo) Burchelatus, lekar i hroničar iz Treviza, u svom delu Commentariorum memorabilium multiplicis historiae Tarvisinae (Trevizo, 1616; latinski jezik) beleži epitaf na nadgrobnoj ploči (cenotafu) Francesca de Salomonea u trebižanskoj katedrali.

Burchelatus navodi da je na tom spomeniku uklesano kako je kralj Uroš (Milutin) lično proglasio Francesca vitezom. Doslovno, natpis sadrži latinski tekst:

“MCCCIIII. die XXV. Martii Franciscus de Salomone fuit per excelsum principem et D. D. Orosium regem Rasiae militari cingulo decoratus”.

U prevodu: „1304. godine, dana 25. marta, Frančesko de Solomone je od uzvišenog kneza i gospodina Uroša, kralja Raške, bio ovenčan viteškim pojasom (proglašen vitezom).“

Ovaj podatak Burchelatus iznosi na str. 232–233 svoje hronike, što potvrđuje autentičnost epitafa u trebižanskom Duomu i istorijsku osnovu priče.

Iz natpisa saznajemo da je Francescu de Salomoneu na Blagovesti 1304. kralj Milutin svečano dodelio vitešku titulu. Time je italijanski pustolov stekao slavu koju je poneo nazad u domovinu – njegova spomen-ploča u Trevizu svedoči o službi kod srpskog kralja.

Burchelatus ne navodi detalje o smrti; međutim, činjenica da se radi o cenotafu u katedrali sugeriše da je Francesco de Salomone umro izvan domovine, a da je u Trevizu podignut spomenik njemu u čast.

Ovo kazivanje 17-vekovnog hroničara pruža dragoceni dokaz da viteška avantura opisana u Bosoneovom romanu ima realnu pozadinu – trevižanin Francesco de Salomone zaista je bio vitez kralja Uroša Milutina, a njegov grobni natpis i danas čuva uspomenu na taj podvig.

Ne bih došao do ovih izvora da nije bilo rada Aleksandra Uzelca Strani plaćenici u Nemanjićkoj državi, objavljenog u Beogradskom istorijskom glasniku, 2015. vol 6.

Rad se detaljno bavi mnogim jedinicama plaćenika koje su se koristile u vojisci Nemanjića. Pominju se detaljno Kumani, Tatari, Turkmeni, Alani, Pečenezi, Italijani, Katalonci, Nemci. Vidimo dakle da su profesionalni vojnici dolazili sa svih strana od crnomorskih stepa do krajnjeg zapada Evrope.

Broj ovih plaćenika je varirao između 1.000 i 5.000 ljudi. Recimo u bici kod Velbužda kaže se da je Dušan doveo 1.000 Katalonaca, kralj Milutin šalje na Galipolje pomoć vizantijskom caru 2.000 kumana konjanika.

Uzelac u svome radu kaže za roman da priča sadrži mnoge fantastične detalje i njeni likovi su možda namerno izmišljeni: vladar Raške zove se Arkajas, njegov unuk Antonije, a kralj Male Jermenije, gde je Ulivo takođe proveo izvesno vreme u pratnji franačkih i nemačkih plaćenika koje mu je ustupio srpski kralj, Ančarigi. Međutim, neki njeni aspekti su nesumnjivo istorijski, kao što je srpsko-ugarski sukob, koji igra istaknutu ulogu u Ulivovim avanturama.

Pobuna na Siciliji nakon večernje molitve

Nakon što je papa 1266. poverio Siciliju Karlu I Anžujskom (brat francuskog kralja Luja IX), njegova vladavina postala je omražena zbog teških poreza i arogantne francuske uprave.

Na Veliki ponedeljak, 30. marta 1282., u Palermu, tokom večernje molitve (otuda naziv „Večernje“), izbio je spontani bunt: lokalno stanovništvo napalo je francuske vojnike i u roku od nekoliko dana ubijeno je ili proterano više hiljada Anžujaca.

Ustanak se brzo proširio celom Sicilijom. Karlo Anžujski izgubio je Siciliju.

Sicilijanci su ponudili krunu Petru III Aragonskom, pa je izbio dugi „Rat za sicilijansko nasleđe“ (između Anžujaca, koje je podržavao papa, i Aragonaca). Sicilija je od tada ušla u orbitu Aragonske krune, a kasnije španske.

Ova pobuna je polazna tačka u romanu Avventuroso Ciciliano – upravo nakon tog ustanka, „pet sicilijanskih barona“ kreću u svet da traže slavu i avanture, među njima i lik povezan sa Francescom de Salomone.

Poslušajmo šta Radovan kaže o ovom romanu.
https://www.youtube.com/watch?si=HA-xVzYfOwA_Ukgz&v=s0hIQ6KQ2s0&feature=youtu.be

Literatura:

• Busone da Gubbio, Fortunatus Siculus ossia L’Avventuroso Ciciliano, romanzo storico scritto nel 1311 (ed. G. F. Nott, Firenze 1832) – posebno druga knjiga romana

• Bartholomaeus Burchelatus, Commentariorum memorabilium multiplicis historiae Tarvisinae (Tarvisii [Treviso]: Apud Angelum Righetinum, 1616), lib. IV – transkripcija epitafa Francesca de Salomonea

• Rad Aleksandra Uzelca Strani plaćenici u Nemanjićkoj državi, objavljenog u Beogradskom istorijskom glasniku, 2015. vol 6.